دوره 1، شماره 4، 1404 بهار ، صفحات 229 - 245

نویسندگان : لادن سلیمی* ¹ ، فاطمه خواجوند خوشلی ²

چکیده :
هدف این مقاله بررسی و مقایسه برنامه‌های درسی تربیت اخلاقی در مدارس ایران و انگلستان و ارزیابی نقش آن‌ها در شکل‌گیری شهروندان جهانی است. با توجه به تحولات جهانی و ضرورت همزیستی میان جوامع چندفرهنگی، سیستم‌های آموزشی در نقاط مختلف دنیا تلاش دارند تا از طریق تربیت اخلاقی، نسلی مسئول، آگاه و توانمند ایجاد کنند که قادر باشد با چالش‌های اجتماعی و اخلاقی مواجه شود. این مقاله از روش تحقیق تطبیقی استفاده کرده و داده‌های خود را از منابع معتبر علمی داخلی و خارجی گردآوری و تحلیل کرده است. بررسی نظام آموزشی ایران نشان می‌دهد که تربیت اخلاقی عمدتاً بر مبنای آموزه‌های دینی و مذهبی طراحی شده است. این برنامه‌ها بیشتر نظری هستند و به مباحث حفظی و آموزشی در قالب دروس مرتبط با قرآن، معارف اسلامی و هدیه‌های آسمانی توجه دارند. با این حال، کمبود رویکردهای عملی، عدم تلفیق برنامه‌های اخلاقی با سایر دروس، و نبود فضای مناسب برای بحث‌های آزاد، از محدودیت‌های نظام تربیتی ایران در این حوزه محسوب می‌شود. در مقابل، نظام آموزشی انگلستان برنامه‌های تربیت اخلاقی را به‌صورت بین‌رشته‌ای و با تمرکز بر مسائل اجتماعی و مهارت‌های شهروندی اجرا می‌کند. این برنامه‌ها از شیوه‌های خلاقانه نظیر فعالیت‌های گروهی، پروژه‌های اجتماعی، گفت‌وگوهای آزاد، و تفکر انتقادی بهره می‌برند. تلفیق این برنامه‌ها با دروس مختلف، تمرکز بر حل مسائل واقعی، و ایجاد زمینه برای تمرین و تجربه عملی، از ویژگی‌های برجسته این نظام است. هدف اصلی مقاله ارائه راهکارهایی برای تقویت و بهبود برنامه‌های درسی ایران است تا بتوان از تجربه موفق انگلستان بهره‌برداری کرد. این راهکارها شامل توجه به آموزش‌های عملی، ایجاد فضاهای گفت‌وگو و تبادل نظر، استفاده از روش‌های خلاقانه نظیر بازی‌ها و داستان‌گویی، و تلفیق مؤلفه‌های تربیت اخلاقی در تمامی دروس مدارس می‌شود. همچنین، همکاری میان خانواده‌ها و نهادهای آموزشی و ارتقای زیرساخت‌ها در این زمینه مورد تأکید قرار گرفته است. در نهایت، این مقاله اهمیت تربیت اخلاقی به‌عنوان ابزاری مهم در پرورش شهروندان جهانی و حل چالش‌های اخلاقی و اجتماعی در دنیای امروز را یادآوری کرده و نشان داده است که آموزش اخلاقی نه‌تنها باید بخشی از برنامه‌های درسی باشد بلکه باید به‌عنوان یک ضرورت اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفته شود.

کلمات کلیدی :
تربیت اخلاقی، شهروند جهانی، نظام آموزشی انگلستان، تفکر انتقادی، نظام آموزشی ایران.